ប្រវត្តិឈ្មោះភូមិ៖ «ព្រះដាក់» ឬ «ប្រដាក»?
ប្រវត្តិឈ្មោះភូមិ៖ «ព្រះដាក់» ឬ «ប្រដាក»?
«ព្រះដាក់» បច្ចុប្បន្ន ជាឈ្មោះភូមិនិងឃុំមួយ ឋិតនៅក្នុងទឹកដីខេត្តសៀមរាប។ កន្លែងសហគមន៍នេះ ល្បីតៗគ្នា ថាមាននំបញ្ចុកឆ្ងាញ់។ អ្នកស្រុកនិយាយសំនៀងរដឺន យ៉ាងពីរោះរណ្តំ គួរឲ្យចាប់ចិត្តចង់ស្តាប់។
ឈ្មោះតាមរឿងប្រឌិតព្រេងនិទាន
មនុស្សខ្មែរជាន់ថ្មី មួយចំនួន និទានរឿង ពីយូរលុងមក ថាមានគេសែង ស្តេច«ព្រះ»មួយអង្គ ដែលប្រឈួនធ្ងន់ មកដល់កន្លែងហ្នឹង អ្នកសែងក៏«ដាក់»ទ្រង់ចុះ ដ្បិតព្រះរោគាដុនដាប់ខ្លាំង។ ស្តេចព្រះអង្គនេះសុគតនៅទីនោះ ហើយអ្នកភូមិក៏រៀបចំកិច្ចពិធីបូជា នៅប្រាសាទមេបុណ្យ ដែលមិនឆ្ងាយប៉ុន្មាន។ ទើបគេហៅទីនេះ ថា «ព្រះដាក់»។
ស្រដៀងគ្នានេះដែរ ក្មេងជាន់ថ្មីខ្លះទៀត ពោលថា ធ្លាប់ឮគេនិយាយតគ្នា ថា តាម្នាក់ ជាចោរ លួចកាត់ដៃរូបសំណាក់បដិមាពីតំបន់អង្គរ ហើយមកដល់កន្លែងនេះ ក៏យកទៅមុខទៀតលែងរួច ទំនងជាអំណាចស័ក្តិសិទ្ធណាមួយមកសណ្ឋិត ឲ្យដៃបដិមានោះធ្ងន់ ទើបតាចោរក៏ដាក់ចុះត្រង់ហ្នឹងតែម្តង។ ដូចនេះហើយ ទើបគេហៅថា «ព្រះដាក់» ជាប់រហូតទៅ។
រឿងដំណាលមួយបែបទៀត បានជ្រាបដល់ត្រចៀក របស់ចៅហ្វាយស្រុកវ័យក្មេង។ អភិបាលស្រុកបន្ទាយស្រី លោក ឃឹម ហ្វីណង់ រៀបរាប់ឡើងវិញ ថាភូមិ«ព្រះដាក់» យកតាមវត្តមួយឈ្មោះ «ព្រះដាក់»។
រឿងដំណាលទាំងនេះ គឺគ្រាន់តែជាព្រេងនិទាន ដែលមនុស្សប្រឌិតឡើង ប៉ុន្មានទសវត្សរ៍ចុងក្រោយនេះតែប៉ុណ្ណោះ ប៉ុន្តែវាមិនឆ្លុះបញ្ចាំងពីទិដ្ឋភាពប្រវត្តិសាស្ត្រ និងភាសាសាស្ត្រ ពិតនោះឡើយ។ ចៅហ្វាយស្រុក ឃឹម ហ្វីណង់ រំឮកត្រួសៗពីដំណើរដើមទងនៃការដាក់ឈ្មោះថា «ព្រះដាក់» ដែលទើបនឹងដាក់ ក្រោយសម័យខ្មែរក្រហម តែប៉ុណ្ណោះ។
ឈ្មោះបុរាណពីដើម គឺ «ប្រដាក»
ចៅហ្វាយស្រុក ឃឹម ហ្វីណង់ និង អ្នកនាំពាក្យអាជ្ញាធរជាតិអប្សរា លោក ឡុង កុសល សុទ្ធតែជ្រាបដូចគ្នាថា ឈ្មោះភូមិនេះពិតដែលមានពីបុរាណ គឺ «ប្រដាក» មិនមែន «ព្រះដាក់» ឡើយ។
ចំពោះអ្នកស្រាវជ្រាវបុរាណវិទ្យា ភាសាវិទ្យា និងសិលាចារឹក គឺឫសគល់នៃពាក្យ «ប្រដាក» អាចមានដំណើរវែងឆ្ងាយជាងនេះ ។ ពោលគឺជាពាក្យខ្មែរបុរាណ មានចារលើថ្មផង។ គ្រូបង្រៀនផ្នែកសិលាចារឹក នៅសកល័យវិទ្យាល័យភូមិន្ទភ្នំពេញ លោកគ្រូ ហ៊ុន ឈុនតេង អះអាងថា ពាក្យ «ប្រដាក» ឬ «បដាក» គ្មានទាក់ទងអ្វីនឹង «ព្រះដាក់» ដែលគេសរសេរសព្វថ្ងៃនេះទេ ដោយសារតែ ភូមិសាស្ត្រ របស់សហគម«ប្រដាក» ឋិតក្នុងទីតាំងអតីតបារាយណ៍របស់អតីតព្រះមហាក្សត្រសម័យអង្គរ។
«ប្រដាក» សំដៅដល់ «បារាយណ៍ទឹក»
លោក ហ៊ុន ឈុនតេង ជាគ្រូបង្រៀនភាសាវិទ្យា និងជាអ្នកមានជំនក់ចិត្តស្រាវជ្រាវសិលាចារឹក ពន្យល់ថា «ប្រដាក» គឺជាពាក្យសំដៅដល់ បារាយណ៍របស់ព្រះបាទយសោវរ្ម័នទី១ ដែលឈ្មោះថា «យសោធរតដាក»។ « តដាក » ជាភាសាសំស្រ្កឹត មានន័យថា «ស្រះទឹក» ឬខ្មែរហៅបារាយណ៍ ។ ហេតុផលរបស់លោក ហ៊ុន ឈុនតេង សំអាងលើអក្សរថ្ម ខ្មែរបុរាណ ដែលមានចារស្រេចស្រាប់ នៅប្រាសាទលាក់នាង ក្បែរប្រាសាទ«ប្រេរូប»/«ប្រែរូប»/«ព្រះរូប»។ នោះគឺសិលាចារឹក K.265 មហាសករាជ៨៨១ ត្រូវនឹងឆ្នាំ៩៥៩ នៃគ្រិស្កសរាជ គឺពាក់កណ្តាលសតវត្សរ៍ទី១០។ សិលាចារឹកនេះ នៅខ្វោងទ្វារប្រាសាទលាក់នាងតែម្តង។
ស្របគ្នានឹងយោបល់របស់លោក ហ៊ុន ឈុនតេង ដែរ អ្នកបង្រៀនភាសាវិទ្យាមួយរូបទៀត លោកគ្រូ វ៉ាន់ វី គឺសុទ្ធតែមូលមាត់ថា បើតាមទ្រឹស្តីភាសាវិទ្យា «ត» មិនអាចនឹងចេញសូរសំឡេងជា «ប» ឬ «ប្រ» បានឡើយ ហើយ«តដាក» លំបាកនឹងអាចវិវត្តទៅ «បដាក« ឬ «ប្រដាក» ត្រង់តែម្តងដូច្នោះទេ។ ហេតុនេះ «ប្រដាក» គួរតែក្លាយមកពីពាក្យ «ព្រះតដាក / វ្រះតដាក»។
លោក វ៉ាន់ វី និង លោក ហ៊ុន ឈុនតេង ពន្យល់វែកញែកបន្ថែម តាមលក្ខណៈវិវត្តនៃភាសាវិទ្យាខ្មែរ។វ្រះ ឬ ព្រះ អាចក្លាយមកជា ប្រ ឬ ព្រ តួយ៉ាង ព្រះលិង្គ ទៅជា ព្រលឹង, ព្រះលាន ទៅជា ព្រលាន ជាដើម។ ប្រ ឬ ព្រ អាចកាត់សូរខ្លីទៀត ជា ប ឬប៉ ដែរ។ តួយ៉ាង ព្រះពុទ្ធ អ្នកខ្លះនិយាយថា ប្រពុទ្ធ ឬបពុទ្ធ ជាដើម។
ទោះបីយ៉ាងណាក្តី ក្នុងរង្វងអ្នកស្រាវជ្រាវ ទាំងចាស់ទាំងថ្មី គេនៅតែប្រកាន់យល់ឃើញស្របគ្នា ថា «ប្រដាក» គឺមកពីប្រភពពាក្យតែមួយ គឺ «តដាក» ហើយមួយទៀត គឺដាក់ពាក្យ «ព្រះ» ពីមុខ ទៅជា «ព្រះតដាក»។ គេអាចមកពីសម្មតិកម្មពីរយ៉ាងដូចខាងក្រោម។
ករណីទី១៖ តដាក > ប្រដាក / ប៉ដាក (ត [t] > ប [p] ? មានទីបន្លឺខុសគ្នា) ។ អ្នកស្រាវជ្រាវយល់ថាមកពី៖ តដាក < /span>យសោធរតដាក (វចនានុក្រម ១៩៦៧, អុក ជួន ១៩៩៣, ព្រាប ចាន់ម៉ារ៉ា ២០១២)។
ករណីទី២៖ ព្រះតដាក > ប្រដាក / ប៉ដាក (ព្រះ [prɛah] > ប្រ [prɘ] ឬ ប៉ [pɘ] គឺអាចទៅរួច។ មានភូមិមួយនៅបាត់ដំបងឈ្មោះ «ប៉ដាក» នៅក្បែរបឹងប៉ដាក (ជាអតីតបារាយណ៍)។ សូរ ព្រះ [prɛah] > ប្រ [prɘ] ឬ ប៉ [pɘ] គឺដូចករណីពាក្យ ព្រះលាន ទៅជា ព្រលាន និង ព្រះលិង្គ ទៅជា ព្រលឹង ដែរ ដូចដែលបានពន្យល់មុននឹងបន្តិចរួចហើយ។
សំណួរចោទ តើបាត់សូរ ត [t] ទៅណា? ការបាត់សូរ «ត» នៅក្នុង «ព្រះតដាក» នៅពេលដែលក្លាយទៅជា «ប្រដាក» លោក វ៉ាន់ វី លើកឧទាហរណ៍ពន្យល់បន្ថែមថា បារាយណ៍មួយទៀត នៅតំបន់អង្គរ ក៏ត្រូវពលរដ្ឋអ្នកស្រុក និយាយដោយបាត់«ត» ដូចគ្នាដែរ។ វាលរាជដាក គឺបារាយណ៍នាគព័ន្ធ ដែលបុរាណហៅថា ជយតដាក (បារាយណ៍របស់ព្រះបាទជ័យវរ្ម័នទី៧)។
អាជ្ញាធរពាក់ព័ន្ធកំពុងគិតថាគួរដូរដាក់ «ប្រដាក» ឬ«បដា» ឬក៏រក្សាទុក« ព្រះដាក់» ដដែល។
ជុំវិញរឿង ឈ្មោះប្រវត្តិភូមិនិងឃុំ «ព្រះដាក់» តាមអក្សររដ្ឋបាល ឬ «ប្រដាក» ឬក៏ «បដាក» តាមមាត់ហៅរបស់អ្នកភូមិស្រុក អភិបាលស្រុកបន្ទាយស្រី បានប្រាប់វិទ្យុបារាំងថ្មីៗនេះ ថា រដ្ឋបាលថ្នាក់ក្រោមជាតិ កំពុងតែជជែកគ្នាជាមួយអាជ្ញាធរពាក់ព័ន្ធ ពិសេសអាជ្ញាធរអប្សរា ដើម្បីគិតថា តើគួរទុក«ព្រះដាក់»ដូច្នេះហើយ មិនចាំបាច់កែប្រែទេ ដ្បិតថា ពាក្យនេះ គេក៏បានប្រើជាផ្លូវការ ប្រមាណជា៣០-៤០ឆ្នាំមកហើយ។ ឬមួយ ផ្ទុយទៅវិញ តើគេដូរឈ្មោះ «ព្រះដាក់» ទៅជា «បដាក» ឬ «ប្រដាក» ទើបសមស្របតាមដានលំអានចាស់បុរាណ។
ករណីរឿង «ដូរឬមិនដូរ» នេះ មន្ត្រីពាក់ព័ន្ធកំពុងតែថ្លឹងថ្លែង៕ ហេង ឧត្តម RFI / -សំឡេងឧបករណ៍ឯកតន្ត្រី ប្រគំដោយ : ហៀង ឈុនហេង
