បទអត្ថាធិប្បាយ៖ តើរដ្ឋប្រហារមីយ៉ាន់ម៉ាបានបង្កជាការគិតឡើងវិញ អំពីការមិនជ្រៀតជ្រែកក្នុងចំណោមប្រទេសអាស៊ានដែរឬទេ?

បទអត្ថាធិប្បាយ៖ តើរដ្ឋប្រហារមីយ៉ាន់ម៉ាបានបង្កជាការគិតឡើងវិញ អំពីការមិនជ្រៀតជ្រែកក្នុងចំណោមប្រទេសអាស៊ានដែរឬទេ?

រដ្ឋប្រហារនៅមីយ៉ាន់ម៉ា កំពុងសាកល្បងភាពអត់ធ្មត់របស់សហគមន៍អន្តរជាតិ។ ក្រុមអ្នកតវ៉ាបានអំពាវនាវឱ្យមានអន្តរាគមន៍ពីខាងក្រៅ បន្ទាប់ពីមានមនុស្សស្លាប់ ៣នាក់។ បន្ទាប់ពីត្រូវបានបាញ់ដោយឡានពន្លត់អគ្គីភ័យ គ្រាប់កាំភ្លើងកៅស៊ូ និងជាច្រើនទៀត ពួកគេរំពឹងថានឹងមានការប្រើកម្លាំងដ៏សាហាវមួយដោយយោធា។

ប៉ុន្តែ នោះគ្រាន់តែជាការឆ្លើយតបដោយមិនត្រឹមត្រូវពីក្រសួងការបរទេសមីយ៉ាន់ម៉ាកាលពីថ្ងៃទី ២២ ខែកុម្ភៈ ថាអាជ្ញាធរកំពុងអនុវត្តការអត់ធ្មត់បំផុត ក្នុងការបដិសេធការថ្កោលទោស និងហៅពួកគេ ថាជាការជ្រៀតជ្រែក ជានិមិត្តរូបនៅក្នុងកិច្ចការផ្ទៃក្នុងរបស់ប្រទេសមីយ៉ាន់ម៉ា ដែលជាប្រទេសអធិបតេយ្យមួយ។

ដោយព្រមានថា ភាពចលាចលផ្នែកនយោបាយនៅទីនោះអាចប៉ះពាល់ដល់សន្តិភាពនិងស្ថិរភាពនៅក្នុងតំបន់នេះ ប្រទេសម៉ាឡេស៊ីបានចាត់ទុកស្ថានភាពនយោបាយនៅមីយ៉ាន់ម៉ា ថាជាការវិវត្តដ៏ធ្ងន់ធ្ងរ និងជាជំហានថយក្រោយនៅក្នុងដំណើរប្រជាធិបតេយ្យរបស់ប្រទេស។

ដោយហៅស្ថានភាពនេះ ថាជាការគួរឱ្យព្រួយបារម្ភ លោក Vivian Balakrishnan រដ្ឋមន្រ្តីក្រសួងការបរទេសសិង្ហបុរី ក៏បានព្រមានថាវាជាផលវិបាកធ្ងន់ធ្ងរ សម្រាប់ប្រទេសមីយ៉ាន់ម៉ានិងតំបន់ ប្រសិនបើស្ថានភាពនៅតែបន្តកើនឡើង នៅក្នុងការឆ្លើយតបរបស់លោកចំពោះសំណួររបស់សភានៅថ្ងៃទី១៦ ខែកុម្ភៈ។

ប្រទេសថៃ ដែលមានប្រវត្តិជាមួយរដ្ឋប្រហារយោធា បានអំពាវនាវឲ្យប្រទេសអាស៊ានប្រកាន់ជំហររួមលើបញ្ហានេះ។ ឈុតឆាកប្រហែលជាផ្លាស់ប្តូរបន្ថែមទៀត បន្ទាប់ពីក្រុមបាតុករពីរនាក់ត្រូវបានសម្លាប់កាលពីចុងសប្តាហ៍ បន្ទាប់ពីប៉ូលីសបានបាញ់លើក្រុមបាតុករ។ ក្រសួងការបរទេសសឹង្ហបូរីបានហៅការប្រើប្រាស់អាវុធដ៏សាហាវប្រឆាំងនឹងជនស៊ីវិល «ថាមិនអាចលើកលែងបាន» កាលពីថ្ងៃទី ២០ ខែកុម្ភៈ។

ទាំងរដ្ឋមន្រ្តីក្រសួងការបរទេសសឹង្ហបុរី និងឥណ្ឌូណេស៊ីក៏បានសម្តែងការព្រួយបារម្ភយ៉ាងខ្លាំង ចំពោះការវិវត្តដែលកំពុងបន្ត និងពិភាក្សាអំពីជំហានបន្ថែមទៀតសម្រាប់អាស៊ានដើម្បីដោះស្រាយស្ថានការណ៍នៅមីយ៉ាន់ម៉ាកាលពីព្រឹក ថ្ងៃទី ១៨ ខែកុម្ភៈ។

រដ្ឋមន្រ្តីក្រសួងការបរទេសឥណ្ឌូណេស៊ី លោកស្រី Retno Marsudi ក៏បានសង្កត់ធ្ងន់ នៅថ្ងៃទី ២៣ ខែកុម្ភៈ ថា ការផ្លាស់ប្តូរទៅរកលទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យរបស់មីយ៉ាន់ម៉ាគួរតែធ្វើតាមការចង់បានរបស់ប្រជាជនរបស់ខ្លួន និងបានជំរុញឱ្យអាស៊ានខិតខំទ្វេដង ដើម្បីសម្រុះសម្រួលរវាងរបបយោធានិងក្រុមបាតុករ។

សម្តីខ្លាំងៗរបស់ឥណ្ឌូណេស៊ី និងម៉ាឡេស៊ី ចំពោះមីយ៉ាន់ម៉ា មិនបានបង្កជាការភ្ញាក់ផ្អើលទេ ដោយសារតែជំហរតឹងរឹងរបស់ពួកគេ ចំពោះប្រទេសនេះក្នុងការទទួលខុសត្រូវចំពោះវិបត្តិរ៉ូហ៊ីងយ៉ា និងរៀបចំផ្ទះសម្បែងរបស់ពួកគេតាមលំដាប់លំដោយ ឬប្រឈមនឹងផលវិបាក។

ពួកគេបានរងសម្ពាធយ៉ាងខ្លាំងក្នុងការទទួលយកជំហរនេះ ចាប់តាំងពីឆ្នាំ ២០១៧ ពីអង្គការសហប្រតិបត្តិការអ៊ីស្លាម ដែលបានជំរុញឱ្យមានការបើកសវនាការលើករណីជនជាតិរ៉ូហ៊ីងយ៉ា នៅឯតុលាការយុត្តិធម៌អន្តរជាតិកាលពីឆ្នាំមុន។

អ្នកសង្កេតការណ៍បានលើកឡើងថា វោហារសាស្ត្ររបស់សិង្ហបុរីលើរដ្ឋប្រហាររបស់មីយ៉ាន់ម៉ា ហាក់ដូចជាមានលក្ខណៈមិនធម្មតា ដោយប្រវត្តិសាស្ត្របានបង្ហាញថា ប្រទេសសិង្ហបុរីប្រកាន់ជំហរជាគោលការណ៍ដែលផ្អែកលើច្បាប់ និងការទទួលខុសត្រូវជាតិចំពោះបញ្ហាផ្ទៃក្នុង។ ជំហររបស់ខ្លួនស្តីពីវិបត្តិរ៉ូហ៊ីងយ៉ា គឺគ្រាន់តែជាការណែនាំ។

នៅពេលលោក Balakrishnan បានសង្កត់ធ្ងន់លើកិច្ចខិតខំប្រឹងប្រែងរបស់អាស៊ានក្នុងការដោះស្រាយស្ថានការណ៍នៅ Rakhine លោកបាននិយាយថា៖

«ដើម្បីនិយាយដោយស្មោះត្រង់បំផុតនោះ គឺវាជាគ្រោះមហន្តរាយមនុស្សធម៌ ដែលបង្កើតឡើងដោយមនុស្ស និងជាអ្វីដែលមិនគួរកើតឡើងនៅថ្ងៃនេះនិងសម័យនេះ»។

ជាការពិតណាស់ ខណៈដែលអ្នកសង្កេតការណ៍ចង់ចង្អុលបង្ហាញពីកង្វះសេចក្តីយោងទៅលើវិបត្តិរ៉ូហ៊ីងយ៉ា នៅក្នុងសេចក្តីថ្លែងការណ៍អាស៊ានក្នុងកំឡុងពេល ដែលប្រទេសសឹង្ហបូរីធ្វើជាប្រធានក្នុងឆ្នាំ ២០១៨ បណ្តាប្រទេសអាស៊ានបានខិតខំធ្វើការឆ្ងាយពីការយកចិត្តទុកដាក់របស់ប្រព័ន្ធផ្សព្វផ្សាយ ដើម្បីធានានូវការប្តេជ្ញាចិត្តរបស់មីយ៉ាន់ម៉ា ក្នុងការចាត់វិធានការជាក់ស្តែង។

អាស៊ានត្រូវបានផ្តល់កិត្តិយសក្នុងការជំរុញដើម្បីសម្រួលដល់ការវិលត្រឡប់ដោយស្ម័គ្រចិត្តរបស់ប្រជាជន ដែលផ្លាស់ប្តូរទីលំនៅ និងការអនុវត្តអនុសាសន៍ ដោយគណៈកម្មាធិការប្រឹក្សាស្តីពីរដ្ឋរ៉ាឃីន ដែលដឹកនាំដោយអតីតអគ្គលេខាធិការអង្គការសហប្រជាជាតិ Kofi Annan។

ការទូតនៅពីក្រោយឆាកស្រដៀងគ្នានេះដែរ បានដំណើរការក្នុងរយៈពេល ២សប្តាហ៍កន្លងទៅនេះ ដោយប្រទេសឥណ្ឌូណេស៊ីបានដឹកនាំកិច្ចខិតខំប្រឹងប្រែងជាមួយរដ្ឋមន្រ្តីការបរទេសអាស៊ានដើម្បីស្វែងរកដំណោះស្រាយចំពោះវិបត្តិនេះ។

លោកស្រី Marsudi បានធ្វើដំណើរក្នុងតំបន់អាស៊ីអាគ្នេយ៍ដើម្បីប្រមូលការគាំទ្រពីសមាជិកអាស៊ាន សម្រាប់កិច្ចប្រជុំកំពូលពិសេសមួយ ដើម្បីពិភាក្សាអំពីជំហានបន្ទាប់។ លោកស្រីក៏ប្រហែល ជាកំពុងដឹកនាំការជជែកតាមបណ្តាញខាងក្រោយ បន្ថែមទៀតជាមួយយោធា ដើម្បីស្វែងរកការសម្របសម្រួល និងទប់ស្កាត់ការបង្ក្រាបដោយហិង្សាបន្ថែមទៀត។

បណ្តាប្រទេសអាស៊ាន មានចក្ខុវិស័យច្បាស់ ហើយដឹងថាពួកគេមិនអាចរុញច្រានជាសាធារណៈបានទេ ដោយសារកង្វះនៃការឯកភាពគ្នាលើវិធីសាស្រ្តក្នុងការដាក់ជាក្រុម។

ពួកគេក៏ដឹងផងដែរ ថាសកម្មភាពរបស់ពួកគេអាចមើលទៅ ដូចជាការជ្រៀតជ្រែកពីបរទេសចូលក្នុងនយោបាយក្នុងស្រុក សូម្បីតែអ្នកតវ៉ាប្រឆាំងរដ្ឋប្រហារបន្ទាប់ពីមានការកត់សម្គាល់ថាប្រទេសឥណ្ឌូណេស៊ីកំពុងជំរុញឱ្យអាស៊ានបញ្ជូនអ្នកសង្កេតការណ៍បោះឆ្នោត ប្រសិនបើរបបយោធារៀបចំការស្ទង់មតិជាតិ ក៏បានបង្កការគំរាមកំហែងនៃបាតុកម្មនៅឯស្ថានទូតឥណ្ឌូណេស៊ី នៅទីក្រុងយ៉ាំងហ្គោននៅថ្ងៃទី២៣ ខែកុម្ភៈ។

បណ្តាប្រទេសអាស៊ានដឹងថា ពួកគេត្រូវតែប្រយ័ត្នប្រយែងកុំលូកដៃជ្រុល និងដាក់សម្ពាធខ្លាំងពេកលើមីយ៉ាន់ម៉ា ឬស្នើថាពួកគេអាចផ្តល់ដំណោះស្រាយចំពោះបញ្ហាស្មុគស្មាញរបស់ប្រទេសនេះ។

ពួកគេអាចត្រូវបានអូសចូលទៅក្នុងកិច្ចពិភាក្សាលើរបៀប ដែលពួកគេអាចនឹងមានឆន្ទៈដើម្បីទៅគាំទ្រនៅលើវោហាសាស្ត្ររបស់ខ្លួន ដែលភាគច្រើនមានផលប្រយោជន៍ពាណិជ្ជកម្មយ៉ាងសំខាន់ក្នុងប្រទេសមីយ៉ាន់ម៉ា ពិសេសប្រទេសសិង្ហបុរី វិនិយោគិនធំបំផុតនាំយកច្រើនជាង ២៤ពាន់លានដុល្លារសិង្ហបុរី នៅឆ្នាំ២០១៩។

លោក Balakrishnan ត្រូវដើរលើផ្លូវចង្អៀតក្នុងការបញ្ជាក់ថា លោកនឹងមិនត្រូវប្រាប់សហគមន៍ធុរកិច្ចសិង្ហបុរីនូវអ្វី ដែលត្រូវធ្វើបន្ទាប់ពីរដ្ឋប្រហារ ក្នុងការជំរុញប្រឆាំងនឹងការប្រើប្រាស់ទណ្ឌកម្មនោះទេ។

អាស៊ានក៏ត្រូវប្រយ័ត្នប្រយែងផងដែរ ពីការទាក់ទាញការលេងល្បែងដោយប្រទេសធំៗ និងជាផ្នែកមួយនៃសហគមន៍អន្តរជាតិ សម្រាប់អ្នកស្វែងរកកម្លាំងដើម្បីដាក់សម្ពាធកាន់តែខ្លាំងលើប្រទេសមីយ៉ាន់ម៉ា។

សហរដ្ឋអាមេរិកដឹងពីសកម្មភាពរបស់ខ្លួន សូម្បីតែការរួមផ្សំជាមួយបណ្តាប្រទេសលោកខាងលិច ក៏នឹងមិនធ្វើចលនាលើមីយ៉ាន់ម៉ាដែរ ហើយស្វែងរកវិធីសាស្រ្តអន្តរជាតិ ដែលសម្របសម្រួលហើយមានអាស៊ានដើរតួនាទីនាំមុខគេ។

មានសញ្ញាជាច្រើនកំពុងដំណើរការនៅពេលដែលទីប្រឹក្សាសន្តិសុខជាតិនៃសេតវិមានលោក Jake Sullivan បាននិយាយជាមួយឯកអគ្គរដ្ឋទូតមកពីអាស៊ាន ដោយជំរុញឱ្យពួកគេគាំទ្រដល់ «ការស្តារឡើងវិញនូវលទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យភ្លាមៗ» នៅក្នុងប្រទេសមីយ៉ាន់ម៉ា ហើយរដ្ឋមន្រ្តីក្រសួងការបរទេស Antony Blinken ធ្វើដូចគ្នាជាមួយសមភាគីរបស់គាត់។

ជនជាតិអាមេរិកដឹងថា ប្រទេសមីយ៉ាន់ម៉ានឹងមានឆន្ទៈក្នុងការស្តាប់និងចូលរួមជាមួយបណ្តារដ្ឋអាស៊ាន ដែលនៅជិតខាង ដោយសារតែការធ្វើឱ្យរឹងមាំរបស់ប្រទេសនេះចំពោះការជ្រៀតជ្រែករបស់លោកខាងលិច ដែលត្រូវបានគេមើលឃើញក្នុងអំឡុងពេលកិច្ចខិតខំប្រឹងប្រែងផ្តល់ជំនួយសង្គ្រោះសម្រាប់គ្រោះមហន្តរាយព្យុះស៊ីក្លូនឆ្នាំ ២០០៨។

អាស៊ានបានបង្កើតឡើងនូវក្រុមការងារពិសេសអាស៊ានសម្រាប់ជនរងគ្រោះនៃព្យុះស៊ីក្លូន Nargis (AHTF) បានដើរតួនាទីឈានមុខគេក្នុងការជួយសម្របសម្រួលកិច្ចខិតខំប្រឹងប្រែងផ្តល់ជំនួយសង្គ្រោះបន្ទាន់ និងការស្តារនីតិសម្បទាអន្តរជាតិ។

ម៉្យាងវិញទៀត ទីក្រុងវ៉ាស៊ីនតោនយល់ពីគុណប្រយោជន៍មួយនៅក្នុងអាស៊ាន ដែលនាំមុខគឺសមត្ថភាពរបស់ក្រុមក្នុងការប្រមូលផ្តុំការគាំទ្ររបស់ចិននិងរុស្ស៊ី។

បណ្តាប្រទេសអាស៊ានអាចមានការធ្លាក់ចុះនិងការកើនឡើងក្នុងការប្រកាន់ខ្ជាប់នូវវិធី ដែលពួកគេប្រកាន់យកចំបោះប្រទេសជាសមាជិក ដូចជាមីយ៉ាន់ម៉ា ដែលមានភាពខុសគ្នាកើតឡើង ប៉ុន្តែនេះមិនមែនជាលើកចុងក្រោយទេ ដែលប្រទេសអាស៊ីអាគ្នេយ៍នឹងបង្ហាញជំហរកាន់តែខ្លាំងជាងការរំពឹងទុក។

អតីតអ្នកការទូតជាន់ខ្ពស់របស់សិង្ហបុរី លោក Bilahari Kausikan បានលើកឡើងរួចហើយពីរបៀប ដែលសមាជិកភាពអាស៊ានមិនគួរត្រូវបានគេផ្តល់ឱ្យ និងអាចត្រូវបានដកហូតវិញ ប្រសិនបើសកម្មភាពរបស់រដ្ឋជាសមាជិកកើនឡើងប៉ះពាល់ដល់ផលប្រយោជន៍រួមរបស់ប្លុក។

សំខាន់ជាងនេះទៅទៀតអ្វី ដែលគួរអោយរន្ធត់បានកើតឡើងខុសនៅក្នុងប្រទេសមីយ៉ាន់ម៉ាហើយសម្ពាធមិនត្រូវបន្ថយទេ។ នេះគឺជាការដណ្តើមអំណាចពីយោធាប្រឆាំងនឹងបំណងប្រាថ្នារបស់អ្នកបោះឆ្នោតភាគច្រើនលើសលុប។ រដ្ឋាភិបាលជាប់ឆ្នោតតាមបែបប្រជាធិបតេយ្យ ត្រូវបានរុញច្រានចោល ដោយការចោទប្រកាន់ដោយមិនសមហេតុផលអំពីការបោះឆ្នោត។

វាអាចមានដែនកំណត់លើអ្វី ដែលអាស៊ានអាចសម្រេចបាន ដោយការងាកទៅក្រោយវិញ និងការត្រលប់ទៅរកលទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យវិញ ស្ថិតក្នុងកណ្តាប់ដៃរបស់យោធា។ ប៉ុន្តែ អាស៊ាននៅតែជាក្តីសង្ឃឹមដ៏ល្អបំផុតរបស់ពិភពលោកក្នុងការជម្រុញសភាពការណ៍នៅមីយ៉ាន់ម៉ា៕ Channel News Asia