ទាហានកម្ពុជាចំនួនប្រមាណ ១១៥, ០០០ នាក់ បានស្លាប់នៅក្នុងសមរភូមិ អំឡុងសង្គ្រាមលោកលើកទី១
ទាហានកម្ពុជាចំនួនប្រមាណ ១១៥, ០០០ នាក់ បានស្លាប់នៅក្នុងសមរភូមិ អំឡុងសង្គ្រាមលោកលើកទី១
កាលពី ១០០ឆ្នាំមុន នៅពេលផ្ទុះសង្គ្រាមលោកលើកទី១ បារាំងដោយដើរតាមប្រទេសអង់គ្លេស បានធ្វើការជ្រើសរើសកងទ័ពពីប្រទេសក្រោមអាណានិគមរបស់ខ្លួន។ នៅឆ្នាំ១៩១៦ អាជ្ញាធរបារាំង នៅឥណ្ឌូចិនបានផ្តល់កងពលជនជាតិដើមសម្រាប់សង្គ្រាមនៅអឺរ៉ុប។ ក្នុងចំណោមកងទ័ពស្ម័គ្រចិត្ត ៥ម៉ឺននាក់ ដែលចេញពីតំបន់ឥណ្ឌូចិន ចំនួនភាគច្រើនគឺជាជនជាតិវៀតណាម។ ប៉ុន្តែកម្ពុជាត្រូវបានស្នើឲ្យផ្តល់កងថ្មើរជើង និងកម្មករចំនួន ២,៥០០នាក់ ដើម្បីបម្រើការនៅលេណដ្ឋានបន្ទាយ និងរោងចក្រនៅបារាំង។ ការអំពាវនាវនេះត្រូវបានគាំទ្រយ៉ាងខ្លាំងពីព្រះបរមរាជវាំង ដោយព្រះមហាក្សត្រ ស៊ីសុវត្ថិ ទ្រង់បានគង់ជាប្រធានគណៈកម្មាធិការជ្រើសរើសកងទ័ពស្ម័គ្រចិត្ត។ ព្រះអង្គបានប្រកាសថា៖ «សមាជិករាជវង្ស ក្រសួង មន្រ្តីរដ្ឋាភិបាលគ្រប់ជាន់ថ្នាក់ ប្រជាជនកម្ពុជាទាំងអស់ និងព្រះកុរណាខ្ញុំ មានក្តីស្រឡាញ់ស្មោះស្ម័គ្រចំពោះបារាំងដោយគ្មានព្រំដែន»។
យុទ្ធនាការឃោសនាខ្លាំងក្លា បានចាប់ផ្តើម។ សេចក្តីជូនដំណឹងបានបិទផ្សាយនៅតាមភូមិ ដែលផ្សព្វផ្សាយអត្ថប្រយោជន៍ដែលអ្នកស្ម័គ្រចិត្តទទួលបានពីមន្រ្តីរាជការបារាំង ព្រះអង្គម្ចាស់ផ្សេងៗនិងថែមទាំងព្រះមហាក្សត្រផ្ទាល់ បានចុះទៅជ្រើសរើសអ្នកស្ម័គ្រចិត្ត។ ប៉ុន្តែ យោងតាម Forest បន្ទាប់ពីរយៈពេល៣ខែ មានអ្នកស័្មគ្រចិត្តតែ ២,២៩៥នាក់ ប៉ុណ្ណោះ ហើយក្នុងនោះ ៥០៨នាក់ ត្រូវបានបញ្ជូនមកវិញ បន្ទាប់ពីគេច្បាស់ថា ពួកគេត្រូវបានបង្ខំឲ្យចូលរួមក្នុងជួរកងទ័ពពីសំណាក់អាជ្ញាធរមូលដ្ឋាន។ ក្នុងចំណោមនោះ ១,០០៨ នាក់ ត្រូវបានចាត់ទុកថា ស័ក្តិសម សម្រាប់បម្រើយោធា ប៉ុន្តែ ២០នាក់ ទៀតបានស្លាប់ក្នុងអំឡុងពេលហ្វឹកហាត់ និង ៣៤០នាក់ ទៀតត្រូវបានបណ្តេញចេញពីជួរកងទ័ព។
នៅថ្ងៃទី១ ឧសភា ឆ្នាំ១៩១៦ កងវរសេនាតូចកម្ពុជាទី១ ដែលជាទាហានស្ម័គ្រចិត្តឥណ្ឌូចិន នាសតវត្សរ៍ទី២០ បានធ្វើដំណើរទៅប្រទេសបារាំង ដោយមានការជូនដំណើរពីក្រុមមនុស្សជាច្រើននៅកំពង់ផែ។ នៅពេលទៅដល់ Marseille ពួកគេបានជិះរថភ្លើងទៅបន្ទាយទាហាននៅភាគខាងកើតនៅ Fre’jus ដើម្បីទទួលការបណ្តុះបណ្តាលក្បួនយោធា។ ខណៈប្រជាជនដែលមិនចេះអក្សរ និងគ្មានការអប់រំមានការភ័យខ្លាចបារាំង ពួកគេត្រូវបានធ្វើឲ្យមានអារម្មណ៍ដូចនៅស្រុកកំណើតរបស់ខ្លួនដែលនៅក្នុងបន្ទាយទាហាននោះតាមរយៈការផ្តល់ឲ្យនូវត្រីឆ្អើរ នំបញ្ចុក និងប្រហុក។ នេះបើតាមអ្នកប្រវត្តិសាស្រ្តដែលបានកត់ត្រា។
ខណៈ Baudoin និងមន្រ្តីអាណានិគមបារាំងដទៃៗទៀត កាលពីដំបូងមានការខកចិត្តដោយសារពួកគេគិតថា ទាហានកម្ពុជា ខ្វះសេចក្តីក្លាហាន ប៉ុន្តែនៅទីបំផុត ទាហានកម្ពុជាត្រូវបានសរសើរចំពោះភាពក្លាហាននៅលើសមរភូមិ។ ទាហានកម្ពុជាជាច្រើនបានបម្រើជាកងទ័ពការពារតំបន់នៅក្នុងប្រទេសបារាំងនិង Macedonia។ ប៉ុន្តែអ្នកដទៃទៀត បានឃើញកងទ័ពជួរមុខខ្មែរ‑វៀតណាមនៅរណសិរ្សលោកខាងលិច នៅសមរភូមិ Verdun នៅភ្នំ Vosges នៃ Alsace និង Chemins des Dames នៅ Aisne។ ទាហានកម្ពុជាក៏បានប្រយុទ្ធនៅភាគខាងជើងនៃ Salonika ផងដែរ។
- Tully បានសរសេរថា កងទ័ពឥណ្ឌូចិន ត្រូវបាននិយាយជាពិសេសថា ក្លាហានក្នុងអំឡុងការល្បាតនៅលេណដ្ឋាន។ «ការសន្និដ្ឋានចៀសមិនរួចគឺថា ពួកគេត្រូវបានឃើញថា មានសេចក្តីក្លាហានជាងទាហានអឺរ៉ុប»។
- លិខិតមួយ នៅខែតុលា ឆ្នាំ១៩១៨ ពី Baudoin ទៅគ្រួសារទាហានស្ម័គ្រចិត្តឈ្មោះ នួន ដែលមកពីខេត្តព្រៃវែង ដែលត្រូវបានសម្លាប់នៅថ្ងៃទី២៨ កក្កដា នៅជួរមុខនៅ Alsace និងត្រូវបានផ្តល់ឲ្យនូវមេដាយ Croix de Guerre ដោយបានលើកឡើងអំពីភាពក្លាហានរបស់គាត់។ លិខិតនោះសរសេរថា៖«គាត់ជាទាហានក្លាហានម្នាក់ ដែលនៅតែក្លាហាននៅក្រោមការទម្លាក់គ្រាប់បែកខ្លាំងក្លា»។ «គាត់ត្រូវបានសម្លាប់នៅក្នុងការបំពេញភារកិច្ច»។
- Tully មន្រ្តីបារាំងម្នាក់ក្នុងខេត្តព្រៃវែង បានសរសេរទៅ Baudoin ថា៖ «ម្តាយអាយុ ៤៧ ឆ្នាំនេះ ធ្វើស្រែលើដីស្រែតូចៗចំនួនបី។ ពួកគាត់រស់នៅក្នុងភាពលំបាកណាស់ ដូច្នេះ ខ្ញុំបានផ្ញើប្រាក់ឲ្យពួកគាត់ចំនួន ៣០ piastres»។ Tully បានកត់សម្គាល់ថា សមរភូមិមួយនៅក្នុងបរិយាកាស ដែលមានភ្លៀងនិងព្យុះនៅតំបន់ Verdun ទាហានកម្ពុជាជាច្រើនត្រូវបានសរសើរថាមានសេចក្តីអង់អាចក្លាហាន។
- ទាហានកម្ពុជាម្នាក់ឈ្មោះ ប៊ូ ត្រូវបានរងរបួសចំក្បាល ប៉ុន្តែមិនព្រមចាកចេញពីការប្រយុទ្ធហើយបានទទួលនូវមេដាយអំពីភាពក្លាហានរបស់គាត់។ បើទោះបីជាចំនួនទាហានកម្ពុជា ដែលស្លាប់នៅក្នុងការបម្រើបារាំងនៅក្នុងសង្គ្រាមនោះមិនត្រូវបានគេដឹងក៏ដោយ ក៏គេបានប៉ាន់ប្រមាណថា ទាហានកម្ពុជាចំនួន១១៥ ០០០ នាក់ ក្នុងចំណោមទាហានអាណានិគមសរុប ៥៤៥ ០០០ នាក់បានស្លាប់នៅក្នុងសមរភូមិគឺ ២០ភាគរយ។ អ្នកដែលបានត្រឡប់មកផ្ទះវិញ បានយកត្រឡប់មកជាមួយនូវមេដាយនិងប័ណ្ណសរសើរ និងប្រាក់សោធន និងការលើកលែងពន្ធ និងសម្បទានដីដោយមិនគិតថ្លៃនិងការគាំពារសុខភាព។
ប្រភព៖SPKT LIV
