ប្រវត្តិត្រួសៗនៃ អង្គការខេមរយានកម្ម
RFIនាទីអារ្យធម៌ នៃ វិទ្យុ RFI Khmer រីករាយនឹងរៀបចំប្រធានបទ ស្តីអំពី ប្រវត្តិត្រួសៗនៃ ខេមរយានកម្ម ដែល ជាអង្គការដែលរៀបចំកម្មវិធីអប់រំ ជាភាសាជាតិ ហើយជំរុញល្បឿននៃការប្រើប្រាស់ភាសា និងអក្សរខ្មែរ។
ក្នុងខ្សែអាត់សំឡេងនេះ លោកអ្នកនាងនឹងបានស្តាប់ប្រសាសន៍ព្រឹទ្ធាចារ្យ ឡុច ឆានឆៃ វ័យជាង៨០ឆ្នាំប្លាយ ដែលធ្លាប់បានជួយកិច្ចការអង្គការខេមរយានកម្ម និងចូលរួមសរសេរអត្ថបទចុះផ្សាយក្នុងព្រឹត្តបត្រ ខេមរយានកម្ម តាំងពីដំបូងមក។ ជាអតីតអ្នកវាយអង្គលីលេខ បញ្ជូលពាក្យថ្មី ដែលខេមរយានកម្ម បានអនុម័ត លោក ឆាន់ឆៃ បានរំលឹកពីការបង្កើតអង្គការនេះ ទាំងវេទនា។ ជាមួយគ្នានេះ អ្នកសិក្សាស្រាវជ្រាវ លោក សេង សុវណ្ណដារ៉ា នៅសមាគមអ្នកអក្សរសិល្ប៍កម្ពុជា សូមបង្ហាញត្រួសៗអំពីស្ថាប័ន អង្គការខេមរយានកម្ម និងបញ្ជាក់បន្ថែមពីកិច្ចការសំខាន់ៗរបស់អង្គការជាតិមួយនេះ។
គ្រាសម័យ ក្រោមការត្រួសត្រារបស់បារាំង រដ្ឋធម្មនុញ្ញ ដំបូងរបស់ខ្មែរ ឆ្នាំ១៩៤៧ បានចែងថា ខ្មែរ ជាអក្សរនិងភាសាជាតិ។ ក៏ប៉ុន្តែ ក្នុងការប្រើប្រាស់កិច្ចការរាជការ គឺនៅតែនិយមប្រើភាសាបារាំងជាទូទៅនៅឡើយ។ រហូតសម័យឯករាជ្យរួចហើយ ក៏ដោយក្តី ក៏ភាសានិងអក្សរខ្មែរ នៅតែមិនទាន់បានប្រើយ៉ាងទូលំលាយ ក្នុងកិច្ចការរាជការ ក្នុងការរៀននិងបង្រៀនតាមសាលា នោះដែរ។ គេត្រូវចាំរហូតដល់ឆ្នាំ១៩៦៧ គឺប្រមាណជា១៤-១៥ឆ្នាំក្រោយសម័យឯករាជ្យ ទើបអង្គការខេមរយានកម្ម ប្រសូត្រឡើង។ នេះ ជាអង្គការដែលរៀបចំកម្មវិធីអប់រំ ជាភាសាជាតិ ហើយជំរុញល្បឿននៃការប្រើប្រាស់ភាសា និងអក្សរខ្មែរ។
ក្នុងរង្វង់នៃអ្នកស្រាវជ្រាវជាច្រើន ក៏បានកត់សម្គាល់ថា បើទោះបីជា សមាជជាតិលើកទី២៣ ក្នុងសម័យសង្គមរាស្ត្រនិយម បានសម្រេចឱ្យប្រើភាសាខ្មែរ ក្នុងវិស័យអប់រំមធ្យមសិក្សានិងរដ្ឋបាល ទៅហើយក្តី ហើយ ខេមរយានកម្ម ដែលជាគម្រោងថ្មីនេះ ទទួលបានការអនុញ្ញាតឱ្យអនុវត្តជាផ្លូវការពីរដ្ឋ រួចទៅហើយក្តី ក៏ប៉ុន្តែ គួរឱ្យកត់សម្គាល់ថា នៅមានការរាររាំង ឃាំងខ្ទប់ ជុំវិញថវិការដ្ឋ ដែលចំណាយលើគម្រោងថ្មីនេះ ដ៏សារៈសំខាន់មួយនេះ។
ព័ត៌មានពីលោក ឃឹន សុខ ជាអ្នកស្រាវជ្រាវ និងជាអតីតគ្រូបង្រៀននៅវិទ្យាស្ថានជាតិភាសានិងអារ្យធម៌បូព៌ាប្រទេស តាមរយៈអត្ថបទស្រាវជ្រាវ ផ្សាយឆ្នាំ១៩៩៩ បានឱ្យដឹងថា គណៈកម្មាធិការខេមរយានកម្ម ធ្វើការរយៈពេលដល់ទៅ ៧ឆ្នាំ ដោយមិនទទួលបានថវិកាគាំទ្រច្រើនពីរាជរដ្ឋាភិបាលឡើយ។
នៅសម័យសាធារណរដ្ឋខ្មែរ គ្រាដែលខ្មែរស្និទ្ធនឹងសហរដ្ឋអាមេរិកខ្លាំង គឺក្រសួងសិក្សាធិការជាតិខ្មែរ បានប្រកាន់ជំហរប្រើភាសាខ្មែរជាគោល។ តាមរយៈលិខិតជូនដំណឹងចុះហត្ថលេខាដោយអនុរដ្ឋលេខាធិការ ប៉ាន់ ឡូវ (បិតារបស់លោក ប៉ាន់ រិទ្ធី សមិទ្ធករខ្មែរដ៏ល្បាញល្បី) នៅខែមិថុនា ឆ្នាំ១៩៧២ ក្រសួងអប់រំជាតិនិងវប្បធម៌ បានតម្រូវឱ្យមន្ទីរចំណុះក្រោមឱវាទ, នាយកដ្ឋាន និងគ្រប់សកលវិទ្យាល័យទាំងអស់ ត្រូវប្រើប្រាស់ភាសាខ្មែរ ជាដាច់ខាត។ ករណីលើកលែងតែក្នុងកិច្ចទាក់ទងនឹងអង្គការបរទេស។
បន្ថែមពីនេះ ក្នុងខែតុលា ឆ្នាំ១៩៧២ រដ្ឋសភាជាតិ បានបញ្ជាឲ្យរដ្ឋាភិបាល ចាត់វិធានការចាំបាច់ និងរួសរាន់បំផុត ឲ្យប្រើភាសាជាតិ ទាំងក្នុងអង្គការរដ្ឋ ទាំងក្នុងវិស័យជំនួញ និងគ្រប់សកម្មភាពទាំងអស់នៅក្នុងស្រុក៕ ហេង ឧត្តម / RFI
