ទម្លាយអាថ៌កំបាំងរាប់ពាន់ឆ្នាំមុន ស្មានមិនដល់របស់កម្ពុជា
ទម្លាយអាថ៌កំបាំងរាប់ពាន់ឆ្នាំមុន ស្មានមិនដល់របស់កម្ពុជា
កំណាយថ្មីៗ ២កន្លែងនៅកម្ពុជា បានបង្ហាញឲ្យកាន់តែច្បាស់ថា ទឹកដីខ្មែរមានប្រវត្តិរាប់ពាន់ឆ្នាំ និងមានអាថ៌កំបាំងជាច្រើនដែលមិនទាន់ត្រូវបានរកឃើញ និងបកស្រាយនៅឡើយ។ បច្ចុប្បន្នមានក្រុមអ្នកស្រាវជ្រាវ បានធ្វើការរុករកនៅទីតាំងប្រវត្តិសាស្ត្រមួយចំនួន ហើយបានរកឃើញរឿងរ៉ាវគួរឲ្យភ្ញាក់ផ្អើល។
១. រកឃើញភស្តុតាងថ្មីប្រហែលជាអតីតរាជវាំងបុរាណនៅខ្នងភ្នំគូលែន
កំណាយស្រាវជ្រាវនៅខ្នងភ្នំគូលែន កាលពីថ្មីៗនេះ បានរកឃើញភស្តុតាងថ្មី ប្រហែលជាអតីតរាជវាំងបុរាណក្នុងរជ្ជកាល ព្រះបាទជ័យវរ្ម័នទី២ ក្នុងសតវត្សទី៩។ ការសន្និដ្ឋានបែបនេះបន្ទាប់ពី ក្រសួងបរិស្ថាន សហការជាមួយអង្គការADF អាជ្ញាធរជាតិអប្សរា អាជ្ញាធរដែនដី និងប្រជាពលរដ្ឋរស់នៅលើខ្នងភ្នំគូលែន ធ្វើកំណាយស្រាវជ្រាវលើទីតាំងឈ្មោះ «បន្ទាយ» បច្ចុប្បន្នហៅថាផ្ទះគូចារ្យ នៅក្នុងឧទ្យានជាតិព្រះជ័យវរ្ម័ន នរោត្តម ភ្នំគូលែនស្ថិតក្នុងសហគមន៍តំបន់ការពារធម្មជាតិព្រៃធំអន្លង់ធំ ភូមិអន្លង់ធំ ឃុំខ្នងភ្នំ ស្រុកស្វាយលើ ខេត្តសៀមរាប។
ក្នុងកំណាយស្រាវជ្រាវនោះ បានរកឃើញចំណុចដែលពាក់ព័ន្ធនឹងអតីតរាជវាំងខ្មែរបុរាណដូចខាងក្រោមនេះ៖
- រកឃើញផ្លូវចូលពីទិសខាងកើតអគារសង់ពីឥដ្ឋ
- សំណង់កណ្ដាលនៃអគារនេះមានបីដំណាក់កាលដំណាក់កាល់ទី១ ប្រហែលជាស្ថិតក្នុងរាជព្រះបាទជ័យវរ្ម័នទី២ស្ថិតក្នុងសតវត្សទី៩ បច្ចេកទេសសំណង់មានបង្ហាប់គ្រឹះដោយប្រើដី លាយជាមួយកម្ទេចថ្មបាយក្រៀម គ្រួស បន្ទាប់មករៀបក្រវាត់ពីឥដ្ឋមុននឹងធ្វើសំណង់ខាងលើ។
- ដំណាក់កាលទី២ គឺចាក់ដីកំរាស់៣០សង់ទីម៉ែត្រនៅលើកំរាលឥដ្ឋដំណាក់កាលទី១ បន្ទាប់មកក៏រៀបកម្រាលឥដ្ឋនៅពីលើ ក្នុងដំណាក់កាលនេះមិនទាន់អាចធ្វើការសន្និដ្ឋានថាធ្វើពេលណានៅឡើយនោះទេ ដោយសារមិនទាន់មានភស្តុតាងគ្រប់គ្រាន់ដើម្បីធ្វើការសន្និដ្ឋានបឋម។
- ដំណាក់កាលទី៣ ស្ថិតក្នុងអំឡុងទសវត្សរ៍ទី៦០រហូតដល់ពេលប្រទេសមានសង្គ្រាម។ តាមការ សាកសួរពីចាស់ទុំនៅតំបន់នោះបានឲ្យដឹងថា ក្នុងទសវត្សទី៦០មានលោកតាអាចារ្យម្នាក់បានមកសង់ផ្ទះនេះ ដើម្បីធ្វើធម៌ បន្ទាប់ពីប្រទេសមានសង្គ្រាមក៏បាត់ដំណឹងគាត់ចាប់ពីពេលនោះមក។
២. កំណាយក្នុងល្អាងនៅបាត់ដំបង រកឃើញពីជីវិតរស់នៅរបស់មនុស្សរាប់ពាន់ឆ្នាំមុន
កាលពីថ្មីៗនេះ ក្រុមអ្នកស្រាវជ្រាវកម្ពុជា និងបារាំងបានធ្វើកំណាយនៅក្នុងល្អាងស្ពានដែលមានអាយុកាលប្រហែល ៧០០០ឆ្នាំ ស្ថិតនៅក្នុងភ្នំទាក់ទ្រាំង (ពីមុនឈ្មោះភ្នំនាគត្រង់) នៅខេត្តបាត់ដំបង និងបានរកឃើញ វត្ថុប្រើប្រាស់ និង សពមនុស្សដែលមានអាយុកាលរាប់ពាន់ឆ្នាំ។
អ្វីដ៏គួរឲ្យភ្ញាក់ផ្អើលនោះ ក្នុងកំណាយស្វែងរកប្រភពសកម្មភាពនៃការរស់នៅរបស់មនុស្ស ក្នុងល្អាងខាងលើ ក្រុមអ្នកស្រាវជ្រាវ កម្ពុជា និងបារាំង បានប្រទះឃើញសកម្មភាពក្នុង ៣ដំណាក់កាល៖
ទី១- ដំណាក់កាលថ្មបំបែក ស្ថិតក្នុងជម្រៅជ្រៅ និងមានអាយុកាលប្រហែល ៧ម៉ឺនឆ្នាំ។
ទី២- ដំណាក់កាលថ្មបំបែកមួយទៀត ដែលភាសាបច្ចេកទេសហៅថា វប្បធម៌ហាវប៊ិនញៀន ដោយរកឃើញរបស់របរប្រើប្រាស់ ដូចជា ឧបករណ៍ថ្មបំបែក ថ្មរំលីង ភាជន៍ គ្រឿងលម្អកាយ (អង្កាំ និងកងដៃធ្វើពីថ្ម និងបន្តោងខ្សែកធ្វើពីចង្កូម) និងសំណល់ឆ្អឹងសត្វ មានអាយុកាលពី ៥ពាន់ ទៅ ១ម៉ឺនឆ្នាំ។
ទី៣- ដំណាក់កាលរកឃើញកន្លែងកប់សព មានន័យថា ក្រោយពីវប្បធម៌ថ្មបំបែក មនុស្សមួយក្រុមទៀត ដែលស្ថិតក្នុងយុគថ្មរំលីង ចេះធ្វើកសិកម្ម លែងរស់នៅក្នុងល្អាងនេះ ហើយបានយកល្អាងស្ពានធ្វើជាកន្លែងកប់សព។ រហូតមកដល់ពេលនេះ ក្រុមស្រាវជ្រាវបានរកឃើញសពចំនួន ៦ហើយ ដោយផ្នូរនីមួយៗមានអាយុ ៣ពាន់ឆ្នាំ។
ល្អាងស្ពាន ស្ថិតក្នុងភូមិគីឡូ៣៨ ស្រុករតនៈមណ្ឌល ខេត្តបាត់ដំបង ធ្វើដំណើរពីផ្លូវជាតិលេខ៥៧ ចម្ងាយ ៣គីឡូមែត្រ។ នៅប៉ុន្មានឆ្នាំចុងក្រោយនេះ មានភ្ញៀវទេសចរអន្តរជាតិ ទៅទស្សនាមានប្រមាណ ១០០នាក់ ក្នុងមួយឆ្នាំៗ ។ សម្រាប់ការធ្វើកំណាយល្អាងនេះ ត្រូវធ្វើឡើងលើកដំបូងដោយលោកស្រី សេស៊ីល ម៉ូរ៉េ និងលោករ៉ូឡង់ ម៉ូរ៉េ នៅទសវត្សរ៍១៩៦០។ រាល់របស់របរនានា ដែលត្រូវបានរកឃើញ ត្រូវរក្សាទុកក្នុងសារមន្ទីរខេត្តបាត់ដំបង៕
ប្រភព៖ Sabay
