នគរ ឬអង្គរ ក្នុងគំនិតខ្មែរ
នគរ ឬអង្គរ ក្នុងគំនិតខ្មែរ
នាទី«អារ្យធម៌» នៅថ្ងៃព្រហស្បតិ៍ ទី៨មេសា ហេង ឧត្តម សូមផ្តោតប្រធានបទពី «អង្គរក្នុងផ្នត់គំនិតខ្មែរ»។ អង្គរ តំណាងខ្មែរ ជាចំណុចរួមរបស់ជាតិខ្មែរទាំងមូល។ មិនថា មនុស្សខ្មែរក្នុងស្រុក ឬក្រៅប្រទេសនោះទេ កាលណាឱ្យតែគេឮពីអង្គរ គឺក្នុងចិត្ត មានសេចក្តីត្រេកអរ ប្រកបដោយមោទនភាព។
ក្នុងសម្ភាសន៍នេះ កូនខ្មែរ កើតនិងធំដឹងក្តីនៅបារាំង កញ្ញា ក្លូអេ ខេម៉ា កាមុយស៍ (Chloé Khema Camus) ខំរៀនខ្មែរ នៅសាលាជាតិភាសានិងអារ្យធម៌បូព៌ាប្រទេស (INALCO) ក្នុងក្រុងប៉ារីស ហើយនាងប្រឹងនិយាយភាសាខ្មែរ ពីអង្គរ។
អង្គរ នាំឲ្យគ្រប់គ្នានឹកដល់ មហាអាណាចក្រខ្មែរ ដ៏រុងរឿង ក្នុងសតវត្សទី៩ ដល់ទី១៤។ តំបន់រមណីដ្ឋានអង្គរ ចូលជាសម្បត្តិបេតិកភណ្ឌពិភពលោក ឆ្នាំ១៩៩២។ អង្គរ ទាក់ទាញភ្ញៀវទេសចរ និងបាននាំប្រភពសេដ្ឋកិច្ច យ៉ាងសន្ធឹក ដល់កម្ពុជា។ ពាក់កណ្តាល ឆ្នាំ២០១៩ ប្រាក់ចំណូល លក់សំបុត្រទស្សនាតំបន់អង្គរ គឺយ៉ាងហោច ចំនួនជាង ៥០លានដុល្លារ ។ ច្រើនជាងនេះទៅទៀត គឺ៩ខែ ដើមឆ្នាំ២០១៨ ជាង៨០លានដុល្លារអាមេរិក ។
អ្នករស់នៅអាស្រ័យផល នឹងចរន្តសេដ្ឋកិច្ច ដោយសារតែអង្គរ តែងតែដឹងគុណប្រាសាទមិនតិចទេ។ មគ្គុទេសក៍ ទេសចរណ៍ ភាសាបារាំង លោក ឡុង តូន យល់ឃើញថា ប្រាសាទអង្គរ ឬតំបន់អង្គរទាំងមូល មិនមែនមានសារៈសំខាន់ត្រឹមសម្បត្តិប្រវត្តិសាស្ត្រ ស្ថាបត្យកម្ម ឬតម្លៃនៃដុំថ្មរាប់សតវត្សរ៍ប៉ុណ្ណោះនោះទេ ប៉ុន្តែ នៅមាន«តម្លៃអរូបិយ»ដែលមិនអាចកាត់ថ្លៃបាន គឺ«មត៌កអង្គរ» តាមរយៈជីវភាពប្រជាជន។
អ្នកស្រាវជ្រាវពីសាសនា និងពី តំបន់អង្គរ តែងតែអះអាងគ្រប់ៗគ្នាថា «ខ្មែរមិនដែលចោលអង្គរ»។ ។ ពាក្យឬឈ្មោះ អង្គរ មិនមែនមានតម្លៃត្រឹមតែនៅក្នុងតំបន់អង្គរ ឬរង្វង់ខេត្តសៀមរាបនោះទេ។ សព្វថ្ងៃសម័យទំនើប ពាក្យ «នគរ» និង «អង្គរ» គឺប្រើចម្រុះគ្នាយ៉ាងសម្បូរបែប ទូទាំងប្រទេស។
គ្រូបង្រៀនអារ្យធម៌ខ្មែរ នៅស្រុកជប៉ុន បណ្ឌិត ញឹម សុធាវិន្ទ សង្កត់ធ្ងន់ថា និមិត្តរូបអង្គរ តំណាងឲ្យស្មារតីជាតិយ៉ាងមុតមាំ។ ជនជាតិខ្មែរ មិនថាឡើយ សម័យណា ឬរបបនយោបាយណា មានពណ៌សម្បុរបែបណាទេ គឺមិនដែលភ្លេច «អង្គរ» សោះឡើយ។ ពោលគឺទង់ជាតិតែងភ្ជាប់រូបអង្គរជានិច្ច។
ទង់ជាតិខ្មែរស្ទើរគ្រប់សម័យកាល ភ្ជាប់រូបអង្គរ ក៏ត្រូវអ្នកគ្រូ ព្រំ ស៊ីសាផាន្ឋា នៃសាកលវិទ្យាល័យភូមិន្ទភ្នំពេញ យល់ស្របឯកភាពដែរ និងថា រឹងរឹតតែពិសេស គឺផ្នែកសិល្បៈ។ ជាអ្នកស្រាវជ្រាវខាងសិល្បៈផង អ្នកគ្រូ ព្រំ ស៊ីសាផាន្ឋា តែងតែបង្ហាត់បង្ហាញកូនសិស្សខ្មែរនិងជាតិបរទេស ថា ផ្នត់គំនិតពីអង្គរ គឺបានចាក់ឫសជ្រៅនៅក្នុងតម្លៃសិល្បៈខ្មែរ។
ឯទម្រង់ក្បាច់រចនា សំណង់ អគារ ក៏មានរំលេចគំរូអង្គរច្រើន នៅក្នុងស្នាដៃស្ថាបត្យកម្ម។ ជាឧទាហរណ៍វណ្ណកម្មសំណង់អគារមួយចំនួន របស់ស្ថាបត្យករ វណ្ណ មូលីវណ្ណ តាមរយៈ «វិមានឯករាជ្យ» «ពហុកីឡដ្ឋានជាតិ» ជាតឹងតាងស្រាប់។
តម្លៃនៃអង្គរក្នុងផ្នត់គំនិតខ្មែរ សម្បូរបែបណាស់។ គេអាចនឹងថ្លាថ្លែងច្រើនយប់ច្រើនថ្ងៃ ក៏ទំនងជាមិនអស់ផង។ សាលាបារាំងចុងបូព៌ា Ecole Française de l’Extrême-Orient – EFEO កើតឆ្នាំ ១៩០៧ បានសិក្សាពីអង្គរ ជាង១០០ឆ្នាំហើយ ក៏នៅតែមិនទាន់អស់ប្រធានបទ។ ហេតុដូច្នេះ ទើបលោក ហ៊ុន ឈុនតេង គ្រូបង្រៀន នៅភ្នំពេញ មានយោបល់ថា គេពុំគួរ ភ្ជាប់រូបភាពអង្គរ ទៅនឹងគ្រឿងវត្ថុទាំងឡាយណា ដែលពុំគប្បី។
ក្នុងវិស័យព័ត៌មានវិញ កាសែតជាតិនិយមខ្មែរ នាសម័យអាណាព្យាបាលបារាំង ក៏យក «អង្គរវត្ត»ឬ«នគរវត្ត»នេះមកដាក់ជាឈ្មោះដែរ គឺកាសែតនគរវត្ត បង្កើតចុងឆ្នាំ១៩៣៦ ដោយអ្នកជាតិនិយមខ្មែរមួយក្រុម។ អត្ថបទទូទៅរបស់កាសែតនគរវត្ត ច្រើនក្នុងន័យដាស់តឿនរំលឹកជនជាតិខ្លួន កុំឲ្យខ្ជិលច្រអូស និងឲ្យប្រឹងប្រែងធ្វើការងារ រកស៊ីជួញដូរ ហើយនិងកុំឲ្យបាក់ស្បាត រស់ក្រោមគំនាប នៃជាតិដទៃ៕
-សូមចុចស្តាប់សំឡេងសម្ភាសន៍ទាំងស្រុង។
ហេង ឧត្តម / RFI / សំឡេងឧបករណ៍ឯកតន្ត្រី ប្រគំដោយ ហៀង ឈុនហេង
